Đoản mạch là gì? Hiện tượng đoản mạch xảy ra khi nào?

Nguồn điện không được xử lý cẩn thận sẽ dẫn đến hiện tượng chập điện, cháy nổ ảnh hưởng đến thiết bị và tính mạng con người. Trong bài viết này, cùng tìm hiểu về hiện tượng thường gặp khi sử dụng điện là đoản mạch (ngắn mạch). Vậy ngắn mạch là gì, cách phòng ngừa như thế nào?

Đoản mạch là gì?

Đoản mạch còn được gọi là ngắn mạch là hiện tượng mạch điện ngắn hoặc hở. Hiểu đơn giản, đoản mạch là khi hai dây dẫn điện (thường là dây pha và dây trung tính) vô tình chạm vào nhau hoặc bị nối tắt một cách bất thường. Khi đó, dòng điện không đi qua thiết bị tiêu thụ điện mà chạy thẳng từ nguồn cấp, khiến cường độ dòng điện tăng vọt. Hậu quả là dây dẫn nóng lên nhanh chóng, dễ gây cháy nổ.

Hiện tượng đoản mạch gây ra các sự cố về điện

Nói cách khác, đoản mạch thường xảy ra khi người dùng nối cực âm với cực dương của nguồn điện mà không qua thiết bị điện. Trong một số trường hợp, hiện tượng đoản mạch xảy ra khi nối hai cực của một nguồn điện bằng một dây dẫn có điện trở rất nhỏ. Khi đó dòng điện trong mạch có cường độ rất lớn và gây ra những tác hại nghiêm trọng.

Các loại ngắn mạch trong hệ thống điện

Trong hệ thống điện, ngắn mạch có thể xảy ra dưới nhiều dạng khác nhau. Một trong những loại phổ biến nhất là ngắn mạch ba pha, khi cả ba pha của hệ thống điện bị chập lại với nhau. Đây là loại nguy hiểm nhất vì dòng điện ngắn mạch có thể tăng lên mức rất cao, gây ra cháy nổ nghiêm trọng.

Ngoài ra, còn có ngắn mạch hai pha, khi hai pha bất kỳ trong hệ thống điện bị chạm vào nhau. Loại này ít nghiêm trọng hơn ba pha nhưng vẫn có thể gây quá tải và làm hư hỏng thiết bị điện.

Cũng không thể không nhắc đến ngắn mạch một pha, khi một pha của hệ thống điện bị chạm đất. Đây là loại ngắn mạch phổ biến trong hệ thống điện dân dụng và có thể gây ra hiện tượng rò rỉ điện, nguy hiểm cho người sử dụng.

Ngắn mạch xảy ra do chập dây điện

Bên cạnh đó, một trường hợp khác là ngắn mạch giữa pha và trung tính, xảy ra khi dây pha chạm trực tiếp vào dây trung tính. Điều này có thể làm dòng điện tăng đột biến, gây cháy nổ cầu chì hoặc làm nhảy aptomat.

Dù là loại ngắn mạch nào, chúng đều có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, việc lắp đặt hệ thống điện an toàn và kiểm tra định kỳ là điều vô cùng quan trọng.

Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng ngắn mạch là gì?

Nói đến đoản mạch, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, mà chủ yếu là do lỗi kỹ thuật hoặc sự cố trong quá trình sử dụng điện. Chẳng hạn như dây điện trong nhà đã dùng lâu ngày bị chuột cắn, hoặc do tác động cơ học khiến lớp vỏ cách điện bong tróc. Một khi phần lõi đồng bên trong chạm vào nhau, chuyện đoản mạch là khó tránh khỏi.

Bên cạnh đó, nếu hệ thống điện được lắp đặt không đúng kỹ thuật, ví dụ như nối dây không chắc chắn, sử dụng dây điện quá nhỏ so với công suất của thiết bị, hoặc đấu nối không đúng quy chuẩn, nguy cơ đoản mạch cũng rất cao. Không ít trường hợp thiết bị điện trong nhà bị lỗi mà người dùng không hay biết. Một chiếc máy giặt hay tủ lạnh bị hư hỏng linh kiện bên trong cũng có thể dẫn đến chập điện, gây đoản mạch khi cắm vào ổ.

Còn một vấn đề nữa mà nhiều người chủ quan, đó là sử dụng quá nhiều thiết bị cùng lúc. Khi dây điện phải “gồng mình” chịu tải quá mức, nhiệt độ tăng cao, lớp cách điện có thể bị nóng chảy, tạo điều kiện cho các sợi dây dẫn chạm vào nhau và chập cháy. Ngoài ra, dây điện bị ẩm ướt cũng là nguyên nhân phổ biến. Nếu dây điện đặt ở những nơi có nước rò rỉ, hay trời mưa tạt vào ổ cắm, nguy cơ đoản mạch lại càng cao hơn nữa.

Tác hại của điện áp ngắn mạch

Nói về tác hại của đoản mạch thì không thể xem thường. Đầu tiên là nguy cơ cháy nổ. Khi dòng điện tăng vọt, nhiệt lượng sinh ra đủ để làm nóng chảy dây điện, thậm chí gây cháy lan ra xung quanh. Chỉ một tia lửa nhỏ từ đoạn dây chập cũng có thể biến cả căn nhà thành đống tro tàn nếu không kịp phát hiện.

Ngắn mạch gây hư hỏng thiết bị điện

Không chỉ dừng lại ở cháy nổ, đoản mạch còn làm hư hỏng các thiết bị điện. Những món đồ như tivi, tủ lạnh, điều hòa, máy giặt có thể “ra đi” ngay lập tức nếu bị ảnh hưởng bởi hiện tượng này. Đặc biệt, trong môi trường ẩm ướt, đoản mạch còn làm tăng nguy cơ điện giật, đe dọa trực tiếp đến tính mạng con người.

Cách kiểm tra ngắn mạch bằng thiết bị điện chuyên dụng

Để đảm bảo an toàn, người dùng cần kiểm tra mạch điện trước khi cắm vào ổ điện bằng cách kiểm tra thông mạch bằng thiết bị điện chuyên dụng. Trong đó, có thể kể đến là đồng hồ vạn năng hay ampe kìm.

Kiểm tra ngắn mạch bằng đồng hồ vạn năng

Bước 1: Người thực hiện xoay núm vặn của thang đo sang chế độ đo thông mạch, ký hiệu ( ))))). Lưu ý, thang đo này thường sẽ nằm trong khu vực thang đo điện trở, ký hiệu (Ω) hoặc chung với chức năng đo điốt. Lưu ý, màn hình của đồng hồ vạn năng lúc này sẽ hiển thị thông báo (OL).

Bước 2: Người đo cắm dây đo màu đen vào giắc COM. Sau đó, cắm dây đo màu đỏ vào giắc VΩ.

Bước 3: Đặt hai đầu đo vào hai đầu của dây cần đo. Khi đó, bạn đã bắt đầu đo thông mạch bằng đồng hồ vạn năng. Nếu mạch không bị đứt, đồng hồ sẽ kêu tiếng “bíp”, nếu mạch bị đứt đồng hồ đo điện sẽ không kêu.

Kiểm tra ngắn mạch bằng đồng hồ vạn năng

Bước 4: Kết thúc đo, cần lưu ý trình tự rút dây sau khi hoàn thành đo là dây đo màu đỏ trước và dây màu đen sau. Sau đó tắt đồng hồ vạn năng để duy trì tuổi thọ cho pin.

Kiểm tra ngắn mạch bằng ampe kìm

Bước 1: Đầu tiên, dùng núm vặn chuyển ampe kìm về thang đo điện trở. Ấn Select để trên màn hình LCD hiển thị ký hiệu sóng âm thanh (phía bên trái)

Bước 2: Kết nối đầu dò với ampe kìm. Đầu dò màu đen cắm vào chân COM và đầu dò màu đỏ cắm vào chân V của dụng cụ đo điện.

Kiểm tra ngắn mạch bằng ampe kìm

Bước 3: Đầu dò màu đen của ampe kìm chỉ vào giắc cắm, đầu dò màu đỏ kết nối với một chân của phích nguồn. Nếu không thấy xuất hiện tiếng bíp và chỉ số hiện lên tức là không phải thông. Trong trường hợp xuất hiện tiếng bíp và chỉ số tức là mạch đã thông và đoạn dây còn tốt.

Biện pháp phòng tránh hiện tượng đoản mạch

Ông bà ta có câu “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, và với điện cũng vậy, tốt nhất là nên phòng tránh đoản mạch ngay từ đầu. Trước hết, hãy thường xuyên kiểm tra hệ thống điện trong nhà, đảm bảo dây dẫn không bị tróc vỏ hay hư hỏng. Nếu phát hiện có dấu hiệu bất thường, hãy thay thế ngay để tránh rủi ro.

Bên cạnh đó, việc lắp đặt cầu chì hoặc aptomat (CB) là cực kỳ quan trọng. Những thiết bị này sẽ giúp ngắt điện tự động khi dòng điện tăng đột biến, ngăn chặn kịp thời sự cố nguy hiểm. Ngoài ra, khi lắp đặt hệ thống điện, hãy chọn dây dẫn có tiết diện phù hợp, đấu nối đúng kỹ thuật để giảm nguy cơ sự cố.

Đảm bảo an toàn khi sử dụng mạch điện

Một điều nữa mà ai cũng nên lưu ý là không nên cắm quá nhiều thiết bị vào cùng một ổ điện. Điều này giúp giảm tải cho hệ thống dây dẫn, tránh nguy cơ chập cháy. Cuối cùng, hãy luôn giữ cho dây điện khô ráo, không đặt dây ở những khu vực ẩm ướt hoặc gần nguồn nước, vì nước và điện vốn là “cặp đôi nguy hiểm”.

Trên đây là những thông tin về ngắn mạch là gì, nguyên nhân dẫn đến hiện tượng đoản mạch là gì. Nhìn chung, đây là những thông tin an toàn điện cơ bản mà người dùng cần nắm chắc để phòng ngừa những vấn đề nguy hiểm.

Nếu bạn có nhu cầu tư vấn hay mua các sản phẩm thiết bị đo điện, vui lòng truy cập các website: Maydochuyendung.com, Kyoritsuvietnam.net, Hiokivn.com để đặt hàng trực tuyến. Hoặc liên hệ HOTLINE Hà Nội: 0904 810 817 – TP.HCM: 0979 244 335 để được tư vấn nhé!